Sorumluluk, küçük yaştan itibaren kazanılan bir değerimizdir. Bu değeri aile içinde kazanmaktayız. Çocuk, yetiştiği aile ortamında sorumluluğu öğrenir. Yani sorumluluk, sorumluluk sahibi anne babalardan öğrenilir. Demek ki önce anne ve babalar kendi sorumluluklarının bilincinde olmak zorundadır. Baba, babalık görevinin sorumluluklarını yerine getiriyorsa; anne, annelik görevinin sorumluluklarını yerine getiriyorsa çocuk da çocukluk görevinin gerektirdiği sorumlulukları yerine getirmeyi öğrenecektir.
Aile, toplumun en küçük yapı taşı olarak var olan en önemli kurumdur. Aile sadakat ister, sevgi ister, güven ister, koruyup kollama ister. Bu anlamda, aile içinde herkesin görevleri ve sorumlulukları vardır. Bu görev ve sorumluluklar, hak kavramını da gündeme getirmektedir. Peygamberimiz (s.a.v.) Efendimiz, eşlerin birbirine karşı haklarına ve sorumluluklarına sık sık değinmiştir.
Eşlerin Birbirine Karşı Sorumlulukları: Aile içinde önce eşlerin birbirine karşı sorumlulukları vardır. Bu sorumlulukların yerine getirilmesi, mutlu ve sağlam bir ailenin olmazsa olmazlarıdır.
İlk ve en önemli sorumluluk, eşler arasındaki sevgi ve saygıdır. Sevgi ve saygının olduğu yerde sorunlar, sorun oluşturmaz. Eşler birbirine, dinî ve ahlakî vazifelerini yapmaları konusunda yardımcı olmalıdır. Eşler birbirine karşı nazik olmalı, kaba ve kırıcı olmalıdır. Bu konuda Sevgili Peygamberimiz şöyle buyuruyor: “Mü’minlerin iman yönünden en mükemmeli, ahlâkça en güzel olanlarıdır. Sizin en hayırlınız kadınlara karşı en iyi davrananınızdır.” Eşler, ev içinde ve dışında üzerine düşen görevleri tam olarak yapmalıdır. Eşler, birbirinden razı olacak yaşam ve eylemler içinde olmalıdır. Peygamberimiz, bu konuya kadınların özelinde dikkat çekmiştir: “Herhangi bir kadın, kocası kendisinden razı olduğu hâlde ölürse cennete girer.”
Anne ve Babaların Çocuklarına Karşı Sorumlulukları: Çocuklar, anne ve balara Allah’ın birer emanetidir. Anne ve babalar, çocuklarının eğitiminde Allah’a karşı ve topluma karşı sorumludur. Geleceğimiz olan çocuklarımız için anne babaların bazı sorumlulukları; güzel bir isim koymak, inancımızın gerektirdiği eğitim ve öğretim almalarını sağlamak, onları sağlıklı bir şekilde besleyip büyütmek; beden ve ruh sağlıklarını korumak, iyi terbiye vermek; ahlakî yönden onlara güzel örnek olmak -ki Peygamberimiz; “Hiçbir baba, çocuğuna güzel terbiyeden daha üstün bir bağışta bulunmamıştır.” buyurarak çocuk terbiyesinin önemi üzerinde durmuştur-, onlara haram lokma yedirmemek şeklinde sıralanabilir.
Peygamberimiz, “Bir insanın bakmakla yükümlü olduğu aile fertlerini ihmal etmesi günah olarak kendisine yeter.” uyarısında bulunmuştur. Ayrıca anne babalar, çocuklarını her anlamda geleceğe hazırlamalıdırlar. Okutmak, meslek sahibi yapmak, evlenmeye ve ev kurmaya hazırlamak gibi. Yine çocuklarını koşulsuz sevmek, çocuklar arasında ayrım yapmamak, çocuklar arasında adaletli olmak da ebeveynin sorumlulukları arasındadır.
Çocukların Anne ve Babalarına Karşı Sorumlulukları: Anne ve babaların emirlerini (Allah’a itaatsizlik olmadıkça) dinlemek ve yerine getirmek. Söz ve davranışları ile anne ve babayı hiç incitmemek. Anne ve babaya iyilikte bulunmak. Anne ve babalarına karşı güler yüzlü, tatlı sözlü olmak; yüzlerine sert ve öfkeli bakmamak. Maddî olarak ihtiyaçları varsa gidermek. Anne ve babanın rızası için her zaman çalışmak. Anne ve babadan izinsiz bir yere gitmemek. Anne ve babalar yaşlandıklarında onlara hizmeti seve seve yapmak.
Peygamber Efendimiz (s.a.v.) anne ve babalara yaklaşım ile ilgili olarak şöyle buyurmaktadır: “Allah’ın en sevdiği amel, vaktinde kılınan namaz ile anaya ve babaya iyilik yapmaktır.” Bir diğer hadislerinde ise Peygamberimiz, “Allah’ın kıyamet gününde yüzlerine bakmayacağı kişilerden biri de anasına babasına asi olandır.” buyurmuşlardır.
Kardeşlerin Birbirine Karşı Sorumlulukları: Kardeşlerin birbirine karşı sorumluluklarını yerine getirmesi aslında anne babaların onları yetiştirmesine bağlıdır. Eşler birbirine ve çocuklarına karşı sorumluluklarını en iyi şekilde yerine getirmek için çabalamışlarsa, kardeşler de birbirine karşı sorumluluklarının farkında olacaktır.
Kardeşler, birbirlerini tamamlayan bir bütünün parçaları gibidir. Hiçbir şey bu birliği bozmamalı, kardeşleri birbirinden uzaklaştırmamalıdır. Kardeşler arasında sevgi ve saygı her zaman önemsenmelidir. Büyük kardeşler, küçük kardeşler için anne baba rolünü, görevini üstlenebilmelidir. Bu nedenle, küçük kardeşleri sevmeli, korumalı ve eğitimi konusunda görevlerini yerine getirmelidir. Küçükler büyüklere saygı göstermeli, onlara karşı gelmekten kırıcı söz ve davranışlardan sakınmalı, büyükler de küçükleri korumalı sevgi ve merhamet göstermelidir. Kardeşler, birbirine iyilik yapmalı; birbirlerinin menfaatini kendi menfaati gibi gözetmelidir.
Yazar: Eşref BOLUKÇU
